Kusudi la Uumbaji na Dhabihu ya Yesu Kristo [160]

Makanisa ya Kikristo ya Mungu

Na. 160

Kusudi la Uumbaji na Dhabihu ya Kristo

(Toleo 3.0 19960505-19991217-20110106-20110813)

Karatasi hii inahusika na dhana potofu ya asili ya Kristo. Wengine wanaamini kwamba ikiwa Kristo hakuwa Mungu na pia kiumbe ambaye hajaumbwa milele, basi dhabihu yake haingeweza kuwapatanisha wanadamu na Mungu. Mzizi wa imani hii unaonyeshwa kuwa upo katika kutotosheleza kwa falsafa ya Kigiriki na kutoelewa asili ya mfumo wa Biblia na kusudi la uumbaji. Ufafanuzi uko katika sehemu mbili. Sehemu moja ni ile inayoshughulika na kusudi la uumbaji, sehemu nyingine ni ile inayoshughulika na mfumo wa Biblia. Mapungufu ya falsafa ya Kigiriki yanafichuliwa kwa kulinganisha na maandishi ya Biblia.

Christian Churches of God

PO Box 369, WODEN ACT 2606, AUSTRALIA

E-mail: secretary@ccg.org

(Hakimiliki © 1996, 1999, 2011 Wade Cox)

(tr. 2025)

Karatasi hii inaweza kunakiliwa kwa uhuru na kusambazwa ikiwa imenakiliwa kwa jumla bila mabadiliko au kufutwa. Jina la mchapishaji na anwani na ilani ya hakimiliki lazima iwekwe. Hakuna malipo yanayoweza kutolewa kwa wapokeaji wa nakala zilizosambazwa. Nukuu fupi zinaweza kujumuishwa katika nakala muhimu na hakiki bila kukiuka hakimiliki.

Karatasi hii inapatikana kutoka ukurasa wa mtandao wa dunia nzima:
http://www.logon.org and http://www.ccg.org

Kusudi la Uumbaji na Dhabihu ya Yesu Kristo

Kumbuka: Karatasi hii inapaswa kusomwa pamoja na sauti.

Umuhimu wa dhabihu ya Yesu Kristo ni kiini cha Imani. Ni suala kuu la Agano Jipya na ni kilele cha mfumo wa dhabihu na yote ambayo iliwakilisha.

Hekaya moja isiyo ya kawaida ambayo imesitawi kutokana na masuala ya kimafundisho yanayozunguka Uungu na nafasi ya Kristo ndani ya muundo huo ni kwamba ikiwa Kristo hakuwa Mungu na kiumbe kilichopo milele na kisichoumbwa, basi dhabihu yake isingetosha kuwapatanisha wanadamu na Mungu. Kisha mtu anaongozwa kwa swali: "Dai kama hiyo inafanywa kwa mamlaka gani ya kimaandiko?" Hakuna Maandiko yanayounga mkono dai hili na kwa hakika itaonyeshwa kwamba kinyume chake ni kweli. Je, madai kama hayo yanatolewaje au yanaendelezwa vipi? Jibu liko katika kutotosheleza kwa falsafa ya Kigiriki na kutoelewa asili ya mfumo wa Biblia na kusudi la uumbaji.

Swali hili lote basi lazima lijibiwe katika sehemu mbili. Sehemu moja ni ile inayoshughulika na kusudi la uumbaji, sehemu nyingine ni ile inayoshughulika na mfumo wa Biblia. Katika suala hilo kutotosheleza kwa falsafa ya Kigiriki lazima kufichuliwe kwa kulinganisha na maandiko ya Biblia.

Sehemu ya 1: Uumbaji

Uumbaji unafafanuliwa kwa mara ya kwanza katika Mwanzo sura ya 1. Inachukuliwa na watu wengi, kutokana na kifungu hiki, kwamba haya ndiyo maelezo ya mwanzo wa uumbaji. Dhana hiyo inafagia sana. Inaonyesha kushindwa kuelewa ujumbe wa Vizazi vya Mbingu na vya Dunia ambavyo vimetajwa katika Mwanzo 2:4. Kitabu cha Mwanzo kinaonyesha mgawanyiko wa muundo.

Kwa hiyo uumbaji ulikuwa katika vizazi. Kulikuwa na mfuatano wa uumbaji, na aya ya 1-3 katika Mwanzo sura ya 2 inahusu vizazi vya Mbingu na Dunia.

Kizazi 1

Kizazi cha kwanza kinagawanywa katika miundo miwili: mwanzo na kabla ya mwanzo.

Mwanzo ni kile kipindi kabla Mungu hajaanza kuumba. Katika kipindi hicho kulikuwa na Mungu Mmoja wa Kweli (Yn. 17:3; 1Yoh. 5:20) ambaye peke yake ndiye asiyeweza kufa (1Tim. 6:16). Hakuna kingine kilichokuwepo. Alikuwa peke yake na wa milele. Alikuwa mjuzi wa yote kwa kuwa Alijua mapendekezo yote ya kweli na Alikuwa muweza wa yote kwa kuwa Aliweza kufanya yote ambayo ni mantiki inawezekana kufanya. Kutokufa kwake kwa ndani kulimaanisha kwamba hangeweza kufa. Alikuwa mwema kabisa (Mk. 10:18). Alikuwa Alfa na ndiye Omega (Ufu. 1:8).

Ufunuo 1:8 "Mimi ni Alfa na Omega," asema Bwana Mungu, aliyeko na aliyekuwako na anayekuja, Mwenyezi. (RSV)

KJV inatoa maandishi

Ufunuo 1:8 Mimi ni Alfa na Omega, mwanzo na mwisho, asema Bwana, aliyeko na aliyekuwako na atakayekuja, Mwenyezi. (KJV)

Maneno ho theos au Mungu yameondolewa kimakusudi katika maandishi ya Kiingereza (ona Marshall’s Greek-English Interlinear). Hii ni kwa ajili ya kujaribu kuchanganya Mungu na Kristo au kuwasilisha hisia kwamba ni Kristo akizungumza jambo ambalo kwa uwazi halitokani na andiko la Ufunuo 1:1. Andiko hilo linasema waziwazi kwamba Ufunuo ni Ufunuo wa Yesu Kristo ambao Mungu alimpa.

Mungu pekee ndiye Alfa na Omega. Maana hii ni kwamba Yeye peke yake ndiye aliyekuwa wa kwanza kama kiumbe asiyeweza kufa, hivyo Yeye ni Alfa. Yuko katika shughuli yenye kuendelea, hivyo ndivyo Alivyo na Anapaswa kuwa na Yeye ni Mwenyezi. Hivyo Omega, au matokeo ya mwisho yenyewe, ni Kiumbe hiki. Kwa hivyo uumbaji umejikita kwenye Kiumbe hiki na yenyewe ndiyo kitu cha mwisho cha shughuli yake. Hivyo Mungu anajiumba Mwenyewe kwa maana iliyopanuliwa. Tunaona hili katika Kutoka 3:14.

Kutoka 3:14 Mungu akamwambia Musa, MIMI NIKO AMBAYE NIKO; akasema, Ndivyo utakavyowaambia wana wa Israeli, MIMI NIKO amenituma kwenu. (KJV)

Maandishi hapa ni ‘ehyeh ‘asher ‘ehyeh. Maana, kulingana na The Companion Bible, ni kwamba nitakuwa vile nitakavyokuwa (au kuwa). Hivyo Mungu alisema shughuli na nia yake. Kuna vitendo viwili hapa. Kutoka 3:12 inaonyesha kwamba Kiumbe anayezungumza na Musa anaeleza ibada iliyokusudiwa ya Mungu Mwenyewe (eth ha ‘Elohim) mlimani. Kiumbe hiki kilikuwa sehemu ya shughuli ya Mungu chini ya uongozi.

Mungu alikuwa Eloah, ambaye yuko katika umoja na anakubali kutokuwa na wingi na hivyo ndiye shabaha ya kuabudiwa kwa shughuli zote zinazofuata (Kum. 5:6-7; 6:4 (elohenu); Ezra 4:24 hadi 7:28). Shughuli ya kwanza ya Eloah ilikuwa kuzalisha elohim (Mwanzo 1:1). Hawa ndio wana wa Mungu, Mungu Aliye Juu (Kum. 32:8 (RSV); Ayubu 1:6; 2:1; 38:4-7). Elohim walikuwa mwanzo wa shughuli za mapenzi ya Mungu Aliye Juu sana Eloah au ‘Elahh (katika Wakaldayo) (Dan. 4:2).

Ufunuo 4:9-11 Na kila wakati vile viumbe hai vinapompa yeye aketiye juu ya kiti cha enzi utukufu na heshima na shukrani, ambaye anaishi milele na milele, 10 wale wazee ishirini na wanne huanguka mbele zake yeye aketiye juu ya kiti cha enzi na kumwabudu yeye aliye hai hata milele na milele; wakatupa taji zao mbele ya kile kiti cha enzi, wakiimba, 11“Umestahili wewe, Bwana wetu na Mungu wetu, kupokea utukufu na heshima na uweza, kwa kuwa wewe ndiwe uliyeviumba vitu vyote, na kwa mapenzi yako vilikuwako navyo vikaumbwa. (RSV)

Elohim wanaunda Baraza la Wazee ambao muundo wao umebainishwa katika Ufunuo sura ya 4 na 5. Kristo ni mmoja wa Viumbe hawa (Ufu. 5:6). Yametajwa katika Zaburi mara kwa mara (Zab. 82:1; 82:6; 86:8; 95:3; 96:4; 97:7; 97:9; 135:5; 136:2; 138:1). Wao ni njia ya shughuli za mapenzi ya Mungu. Kristo alipakwa mafuta juu ya washirika wake na Elohim wake, au Mungu (Zab. 45:6-7; Ebr. 1:8-9), lakini hili lilikuwa tukio lililofuata, kama tutakavyoona. Mungu alikuwepo peke yake kama Eloah kabla ya kupanuka katika wingi kwa kuumba au kuzalisha elohim kama Wana wa Mungu.

Uumbaji wa kiroho ni wa kimantiki kabla ya uumbaji wa kimwili.

Waebrania 11:3 Kwa imani twafahamu ya kuwa ulimwengu uliumbwa kwa neno la Mungu, hata vitu vinavyoonekana vilifanywa kwa vitu visivyoonekana. (RSV)

Maandiko yanasema kwamba nyakati zilirekebishwa na neno (remati) la Mungu. Enzi zilirekebishwa ili kwamba kitu kilichokuwa au kilichoumbwa kikaibuka kutoka kwa kile kisichoonekana au kisichoonekana. Ikiwa uumbaji wa kimwili uliibuka kutoka kwa kiroho, je, hii inamaanisha kwamba Mungu kama Roho yuko katika maada yote? Hapana, haimaanishi hivyo. Madai kama haya ni animism. Kiroho kilichoumbwa ni msingi wa uumbaji wa kimwili. Roho si lazima awe ni nyongeza ya Mungu isipokuwa amepewa na Roho Mtakatifu kama uweza wa Mungu.

Kwa hiyo, mwanzo unaorejelewa katika Biblia ni utendaji wa uumbaji wa Mungu, ambao unarekebishwa kutoka kwa utendaji Wake wa awali wa kiroho na uumbaji. Shughuli hiyo ilihusisha uumbaji wa elohim, ambalo lilikuwa tendo Lake la kwanza au uzazi. Uumbaji wa kiroho kwa hiyo ulianza na kutokana na shughuli hiyo ya Mungu kama Eloah, elohim (neno la wingi linalotokana na Eloah) kisha kuanza uumbaji wa kimwili. Tunaelewa kwamba Kristo alikuwa mmoja wa hawa elohim na alikuwa muhimu katika shughuli hii ya uumbaji.

Yohana 1:1 mara nyingi inanukuliwa na Wautatu na Wabinitariani kutetea umilele wa Kristo kwa sababu hawana jibu kwa wingi wa maandiko yanayoonyesha kwamba kuna Mungu Mmoja tu wa Kweli ( Yn. 17:3; 1Yoh. 5:20 ) ambaye peke yake ndiye asiyeweza kufa ( 1Tim. 6:16 ) na ambaye alimtoa Kristo kuwa na uzima ndani yake 5:2 Jn.

Yohana 1:1 Hapo mwanzo kulikuwako Neno, naye Neno alikuwako kwa Mungu, naye Neno alikuwa Mungu. (RSV)

Jambo rahisi la andiko hili ni kwamba limetafsiriwa vibaya na Waamini Utatu, kama Mashahidi wa Yehova (JWs) walivyoonyesha mara kwa mara. Walakini, mpangilio wa tafsiri ya JW ni jaribio la kufuata KJV badala ya maandishi halisi. Maandishi yanasema:

En arche en ho logos,

Hapo mwanzo kulikuwa na neno

kai ho logos en pros ton theon,

naye Neno alikuwako kwa Mungu

kai theos en ho logos

na Mungu alikuwa neno

[en pros ton theon inapaswa kusoma “ilikuwa kuelekea (kwa) Mungu” ikimaanisha na katika maana ya huduma].

Ikumbukwe kwamba neno ton theon au kitambulisho cha kesi ya mashtaka cha Mungu kinatumika tu kwa Baba kama katika Yohana 1:18. Kwa hivyo Baba ni Mungu. Kristo kama nembo anarejelewa hapa katika kisa cha uteuzi. Hakuna kifungu kisichojulikana katika Kigiriki. Ni lazima ieleweke kutoka kwa maana ya kifungu (tazama Marshall’s Interlinear, Intro., p. ix). Hapa kuna tofauti ya wazi kati ya Mungu na mungu huyo ambaye alikuwa nembo. Hii ni tafakari ya Zaburi 45:6-7 na Waebrania 1:8-9.

Kwa hivyo maandishi ya JW yanapaswa kusomwa na mungu lilikuwa neno sio na neno lilikuwa mungu, lakini hiyo sio shida kubwa. Maana ni kwamba ni Mungu pekee aliyekuwepo kabla ya mwanzo wa nyakati katika kudumu milele. Yeye pekee ndiye asiyeweza kufa (1Tim. 6:16). Kristo hapa anatajwa kuwa hapo mwanzo pamoja na Mungu. Kwa hiyo, alikuwa mwanzo wa uumbaji wa Mungu (Ufu. 3:14). Yohana anaeleza maana ya Yohana 1:1 katika Yohana 1:14-18; 1Yohana 5 (esp. mst. 20); na Ufunuo 3:14 .

Mwanzo umegawanyika katika awamu tunazoelewa kuhusika na uumbaji wa mbingu na ardhi.

Mwanzo 1:1 hadi 2:7

1 Hapo mwanzo Mungu aliziumba mbingu na nchi.

Elohim (Ebr. lafudhi athnach inayosisitiza Mungu; ona The Companion Bible, fn. hadi v. 1) hapa anaumba kwa mujibu wa mapenzi ya Eloah kama Alfa, umoja. Huyu ni Elohim au Mungu kama Muumba akitenda kwa umoja kama mkuu wa mpangilio wa viumbe (Mwanzo 1:1 hadi 2:3). Huu ni mwanzo wa uumbaji wa nyenzo. Tunaweza tu kukisia sifa za muundo-ndogo wa maada, kwani haiwezi kupimwa kwa sasa. Tunajua mengi kuhusu nadharia ya sababu na pia mwelekeo wa wakati. Haya ni masuala magumu ya kifalsafa na kisayansi. Wao ni masomo ya kazi tofauti. Inatosha tu kusema hapa kwamba sababu ni umoja na kwamba umoja ni Eloah na wakati ni mwelekeo kama ilivyoonyeshwa kwenye jarida la Uumbaji: Kutoka Theolojia ya Anthropomorphic hadi Anthropolojia ya Theomorphic (Na. B5). Katika kazi hiyo ilidhihirishwa kwamba haiwezekani kuwepo uumbaji kabisa. Katika hilo, ikiwa Mungu hakuwa na sifa Zake awali isingewezekana kwake kuwa ameziumba. Hivyo ni lazima atoe sifa hizo kwa viumbe hivyo vinavyoonekana katika mpangilio wa uumbaji wake. Kwa hiyo, ni lazima Mungu atoe sifa kwa Kristo na wana au warithi wengine, kama vile kutokufa, kujua yote, uweza, wema kamili, na upendo mkamilifu. Hili lazima lifanywe kwa utaratibu unaotoa asili na uwezo Wake. Huyu anaweza tu kuwa Roho Mtakatifu. Hii inaonekana kuwa hivyo kutoka kwa Warumi 1:4, lakini tutachunguza jambo hilo baadaye.

Uumbaji wa muundo wa kimwili ni katika sehemu mbili. Petro anaeleza hili kwa kutaja ulimwengu uliokuwako wakati huo (2Pet. 3:5-6); na kwa Mbingu na Nchi za sasa (2Pet. 3:7). Inaweza kusemwa kwamba Petro alikuwa anarejelea tu vipindi vya kabla na baada ya Gharika, lakini hii ni dhana. Wala dhana kama hiyo haimaanishi kwamba Mbingu zilizokuwepo wakati huo, hazikugawanywa zaidi na maafa. Kwa hakika, inaweza kudhaniwa kuwa dhana kama hiyo ilikuwa dhahiri katika hoja ya mgawanyo wa zama. Ni hakika kwamba ulimwengu ni wa kale na ulikuwa na utofauti mkubwa wa viumbe katika hatua ambazo ziliangamizwa na maafa.

Ulimwengu uliokuwako wakati huo ulikuwa na kusudi na nia lakini uliharibiwa. Kusudi la uumbaji linaweza tu kudhaniwa kutoka kwa nukuu za Biblia na kile tunachojua kuhusu sayansi. Akiolojia inatuambia kwamba kulikuwa na uumbaji mkubwa, ambao kimsingi haukuwa wa mamalia na haukuwa na wanadamu au humanoids. Uundaji huu haukuendelea kwa ghafla. Muundo wa humanoid unaonekana katika historia ya Dunia hivi karibuni. Takriban miaka 100,000 iliyopita aina ya humanoid ilionekana kwenye sayari na kutoa nafasi kwa aina nyingine isiyohusiana, ambayo ilionekana miaka 40,000 iliyopita. Sayansi ya kisasa sasa inashikilia kwamba mwanadamu alikuwa na asili ya kawaida ya DNA kutoka kwa chanzo mahali fulani katika mfumo wa Afrika / Mashariki ya Kati na kwamba wamekuwa na makosa kuhusu umri na utofauti wa humanoids katika nadharia za awali. Wanakubali hisa ya kawaida ya mababu na wanahusisha umoja huo kwa humanoids katika kipindi hicho cha miaka 100,000. Hii itaonekana baadaye kuwa na makosa. Itakuja kuonekana kwamba humanoid zilizotangulia muundo wa adamic hazikuwa na uhusiano na madhumuni mengine. Kusudi hili linaweza kujengwa upya kutoka kwa Bibilia. Hata hivyo, uumbaji wa humanoids hizi lazima uwe wa kusudi kwamba mwingiliano wa DNA wa aina hizi uliwezekana. Hili limeshughulikiwa katika jarida la Wanefili (No. 154) na pia Creation, ibid.

Mwisho wa Mbingu uliokuwa wakati huo

Uumbaji wa kwanza unaonekana kuharibiwa kutokana na sababu ambazo tunaweza kujaribu tu kuunda upya. Uharibifu wa pili katika Gharika ndiyo rekodi pekee tuliyo nayo. Ya kwanza lazima ieleweke.

Mwanzo 1:2 Nayo nchi ilikuwa ukiwa, tena utupu; na giza lilikuwa juu ya uso wa vilindi. Na Roho wa Mungu akatulia juu ya uso wa maji.

Dhana moja hapa ni kwamba uumbaji ulikuja kuwa bila umbo na utupu au tohu na bohu. Maneno tohu na bohu hayahitaji kuwa hakuna maisha, kama maneno yanatumiwa tena katika Yeremia 4:23, lakini Bwana anasema wazi kwamba hatafanya mwisho kamili katika mstari wa 27. Hii ndiyo nadharia ya tafrija ambayo inachukua uumbaji upya wa hivi karibuni.

Inaweza pia kubishaniwa kuwa maji yalikuwa maji ya awali ya hadithi za Mashariki ya Karibu, au, inaweza kusemwa kuwa maji yalikuwa sawa na uumbaji wa mlipuko mkubwa wa mata na Ulimwengu unaopanuka kutoka kwa sehemu maalum na sio nyingine, kutoka kwa uteuzi wa nafasi ya wakati wa 10 hadi 10 hadi 123rd power, The Mimper Pend. Hatua hii mahususi inaweza kuzingatiwa kuwa hatua ya uumbaji kutoka kwa yasiyo ya kimwili hadi ya kimwili. Kutoka kwa nadharia ya uhusiano tunaweza kukisia kwamba nishati, wingi n.k., ni vielezi sawa vya kiini kimoja cha msingi. Tungeita dutu hii Roho. Roho haiwezi kuonekana. Hivyo Biblia inaeleweka inaposema kwamba vitu vinavyoonekana vimefanywa kutokana na vitu visivyoonekana.

Tofauti katika maada huenda inatokana na mpangilio wa nishati ya kiroho katika makundi na mizunguko kwa kasi tofauti-tofauti, ambayo huamua mchanganyiko na muundo wa chembe ndogo za atomiki na za atomiki. Kugawanya muundo wa atomiki hutoa nishati, ambayo ni maonyesho ya Roho. Roho pia inaweza kuingia maada kwa kuingiliana na chembe zake.

Kutokana na maandiko, ndani ya nadharia hii, tunaweza kuona kwamba uharibifu unapaswa kufanyika kwa mpangilio wa maelezo ya shughuli iliyofuata ya Mwanzo. Inaonekana kwamba kutoendelea au mapumziko katika shughuli ya uumbaji inaweza kuzingatiwa hapa katika maandishi kwa urahisi zaidi kuliko mahali pengine. Hakuna shaka, hata hivyo, kwamba kutoendelea au uharibifu katika uumbaji wa kimwili ni nafasi ya Biblia na haiwezi kukataliwa kutoka kwa mtazamo wa imani. Masimulizi ya uumbaji hapa yanaonekana kuhusika na mfumo wa dunia badala ya kwa ujumla katika Ulimwengu, lakini inaweza kuwa kutoka kwa jumla hadi kwa fulani; kwa maneno mengine kutoka Ulimwengu hadi kwenye mfumo wa sayari.

Mbingu na Nchi ambazo sasa ni: Uumbaji wa Siku Sita

Mwanzo 1:3-5 Mungu akasema, Iwe nuru; 4Mungu akaona nuru kuwa ni njema, naye Mungu akatenganisha nuru na giza. 5Mungu akaiita nuru Mchana, na giza akaliita Usiku. Ikawa jioni ikawa asubuhi, siku ya kwanza.

Neno lililotumika katika mstari wa 3 si kitenzi kuwa na hivyo basi ni kuiacha iwe nuru (ona fn. hadi mst. 3 katika The Companion Bible). Kwa hivyo tunaweka sharti la kuunda mifumo ya siku ya nne.

Mwanzo 1:6-31 Mungu akasema, Na liwe anga katikati ya maji, liyatenge maji na maji. 7Mungu akalifanya anga, akatenganisha maji yaliyokuwa chini ya anga na maji yaliyo juu ya anga. 8Mungu akaliita anga Mbingu. Ikawa jioni ikawa asubuhi, siku ya pili. 9Mungu akasema, Maji yaliyo chini ya mbingu na yakusanyike mahali pamoja, ili pakavu paonekane. 10Mungu akapaita mahali pakavu, Nchi; na makusanyo ya maji akayaita Bahari; Mungu akaona ya kuwa ni vyema. 11Mungu akasema, Nchi na itoe majani, mche utoao mbegu, na mti wa matunda uzaao matunda kwa jinsi yake, ambao mbegu zake zimo ndani yake, juu ya nchi; 13 Ikawa jioni ikawa asubuhi, siku ya tatu.14Mungu akasema, Na iwe mianga katika anga la mbingu ili kutenganisha mchana na usiku; 15Nayo iwe mianga katika anga la mbingu itie nuru juu ya nchi; ikawa hivyo. 16Mungu akafanya mianga miwili mikubwa; mwanga mkubwa utawale mchana, na ule mdogo utawale usiku: alizifanya nyota pia. 17Mungu akaiweka katika anga la mbingu itie nuru juu ya dunia, 18na kutawala mchana na usiku na kutenganisha nuru na giza. 19Ikawa jioni ikawa asubuhi, siku ya nne. 20Mungu akasema, Maji na yatoe kwa wingi viumbe vitambaavyo vyenye uhai, na ndege waruke juu ya nchi katika anga ya mbingu. 21Mungu akaumba nyangumi wakubwa na kila kiumbe chenye uhai kiendacho, ambacho maji yalijaa kwa wingi kwa jinsi zao, na kila ndege arukaye kwa jinsi yake, na Mungu akaona ya kuwa ni vyema. 22Mungu akavibarikia, akisema, Zaeni, mkaongezeke, mkayajaze maji ya bahari, na ndege waongezeke katika nchi. 23Ikawa jioni ikawa asubuhi, siku ya tano. 24Mungu akasema, Nchi na izae kiumbe hai kwa jinsi zake, ng'ombe, kitambaacho, na wanyama wa mwitu kwa jinsi zake. 25Mungu akafanya mnyama wa mwitu kwa jinsi zake, mnyama wa kufugwa kwa jinsi zake, na kila kitu kitambaacho juu ya nchi kwa jinsi yake, na Mungu akaona ya kuwa ni vyema. 26Mungu akasema, Na tumfanye mtu kwa mfano wetu, kwa sura yetu, wakatawale samaki wa baharini, ndege wa angani, na wanyama, na nchi yote pia, na kila chenye kutambaa kitambaacho juu ya nchi. 27Mungu akaumba mtu kwa mfano wake, kwa mfano wa Mungu alimwumba; mwanamume na mwanamke aliwaumba. 28Mungu akawabariki, Mungu akawaambia, Zaeni, mkaongezeke, mkaijaze nchi na kuitiisha, mkatawale samaki wa baharini, ndege wa angani, na kila kiumbe chenye uhai kiendacho juu ya nchi. 29Mungu akasema, Tazama, nimewapa kila mche utoao mbegu, ulio juu ya uso wa nchi yote pia, na kila mti ambao matunda yake yana mbegu; itakuwa ni chakula chenu. 30Nami nimewapa kila mnyama wa nchi, ndege wa angani, na kila kitu kitambaacho juu ya nchi, chenye uhai ndani yake, kuwa chakula chao. 31Mungu akaona kila kitu alichokifanya, na tazama, ni chema sana. Ikawa jioni ikawa asubuhi, siku ya sita.

Mwanzo 2:1-7 Basi mbingu na nchi zikamalizika, na jeshi lake lote. 2Siku ya saba Mungu alimaliza kazi yake yote aliyoifanya; akastarehe siku ya saba, akaacha kufanya kazi yake yote aliyoifanya. 3Mungu akaibarikia siku ya saba, akaitakasa kwa sababu katika siku hiyo Mungu alistarehe, akaacha kufanya kazi yake yote aliyoiumba na kuifanya. 4Hivi ndivyo vizazi vya mbingu na nchi zilipoumbwa, siku ile BWANA Mungu alipoziumba mbingu na dunia, 5na kila mche wa shambani kabla haujakuwa katika nchi, na kila mche wa shambani kabla haujaota; kwa kuwa BWANA Mungu alikuwa hajainyeshea nchi mvua, wala hapakuwa na mtu wa kuilima ardhi. 6Lakini ukungu ulipanda kutoka ardhini na kutia maji uso wote wa nchi. 7BWANA Mungu akamfanya mtu kwa mavumbi ya ardhi, akampulizia puani pumzi ya uhai; mtu akawa nafsi hai. (KJV)

Sio muhimu ikiwa hii ni hadithi ya kuundwa upya au tukio la jumla. Utaratibu huu ni maelezo mazuri kutokana na kile tunachojua kuhusu sayansi ya kisasa ya mchakato wa uumbaji kutoka kwa usambazaji wa jumla wa Ulimwengu na uundaji wa suala. Hivyo mwanadamu aliumbwa mwishoni mwa mfuatano huo na anaonekana kuwa mlengwa wa uumbaji wa kimwili. Hakika, sayansi ya kisasa inaonekana kuhamia kwenye hitimisho kwamba mtu mwenye akili anawezekana tu ndani ya muda mfupi wa miaka milioni chache ya maisha ya mifumo kuu ya nyota. Kwa hivyo sayari ina lengo lenye ukomo na uumbaji wa kimwili sio lengo la uumbaji wenyewe.

Uumbaji wa kiroho uliwekwa kwa mpangilio na elohim, na Kristo alikuwa ni kiini cha kiroho katika mchakato huu.

Wakolosai 1:15-16 Naye ni mfano wa Mungu asiyeonekana, mzaliwa wa kwanza wa viumbe vyote; 16Kwa kuwa katika yeye vitu vyote viliumbwa, vilivyo mbinguni na vilivyo juu ya nchi, vinavyoonekana na visivyoonekana, ikiwa ni viti vya enzi, au usultani, au enzi, au mamlaka; vitu vyote viliumbwa kwa njia yake na kwa ajili yake. (RSV)

Kwa hiyo Kristo alifanywa kuwa mfano wa Mungu asiyeonekana. Alikuwa prototokos au mzaliwa wa kwanza wa kila kiumbe (KJV).

Wakolosai 1:15-16 Naye ni mfano wa Mungu asiyeonekana, mzaliwa wa kwanza wa kila kiumbe; 16 kwa kuwa katika yeye vitu vyote viliumbwa, vilivyo mbinguni na vilivyo juu ya nchi, vinavyoonekana na visivyoonekana; ikiwa ni viti vya enzi, au usultani, au enzi, au mamlaka; vitu vyote viliumbwa kwa njia yake, na kwa ajili yake.

Kumbuka hapa kwamba Kristo kama mzaliwa wa kwanza wa kila kiumbe (ktiseos kutoka ktisma) alikuwa ektisthe au mtengenezaji au mtengenezaji wa muundo wa shirika. Alivifanya viti vya enzi na enzi, na enzi, na enzi, na mamlaka. Hawa sio viumbe wa kiroho. Wao ni tawala. Hakufanya elohim. Alitengeneza utawala wao na utaratibu wao. Yeye mwenyewe alikuwa mwaminifu kwa Yeye aliyemfanya (SGD 4160 poeio) naye (Ebr. 3:2). Kristo aliteuliwa (SGD etheken kutoka theoo hadi mahali (mnyoofu)) mrithi wa vitu vyote (Ebr. 1:2).

Neno katika Waebrania 3:2 limefanywa na limetafsiriwa tu kama ilivyoteuliwa katika kesi hii ili kuepusha matokeo ya wazi kwa Wautatu. Neno sahihi la kuteuliwa halitumiki.

Kisha swali laulizwa na Wautatu au Wabinitarian: “Kwa nini Mungu afanye Kristo na viumbe vingine viitwavyo elohim au Jeshi la malaika ( wana wa Mungu ( Dan. 3:25 ); Chald. elahin, ambao makao yao hayako pamoja na wanadamu ( Dan. 2:11; 4:8 )), na kisha kujisumbua kufanya aina ya wanadamu?” Ni kusudi gani linalotekelezwa na vipengele hivi viwili vya uumbaji?

Inaweza kuonekana kuwa namna hii ya kufikiri inazua masuala yale yale kwa dhana ya Jeshi la malaika na kisha Kristo kama mungu mwingine wa pili, wa milele kwa Wabinitariani. Wabinitariani ni neno la heshima kwa Mditheist katika hali ya Kikristo. Walakini, wao sio Waamini Mungu Mmoja na hawana tofauti kifalsafa na Waditheist wengine, isipokuwa kwa shughuli za miungu, kama vile katika Zoroastrianism. Kwa upande wa waamini Utatu, tunaonyeshwa tatizo la ajabu zaidi, ambalo ni kinyume na akili na linatetewa kwa kukata rufaa kwa fumbo. Waumini Utatu pia wamechukua msimamo wa madhehebu ya Siri kuhusiana na kupaa Mbinguni au kushuka Kuzimu juu ya kifo badala ya ufufuo wa kimwili wa Biblia. Kipengele hiki cha Ugnostiki na Mafumbo kilishutumiwa haswa na Justin Martyr na Kanisa la kwanza. Ilikuwa ni jinsi mtu mmoja alivyowatambua Wakristo kutoka kwa walaghai wasio Wakristo.

Wabinitariani (hasa wale wanaokubali maoni yaliyotolewa na Herbert Armstrong katika miaka yake ya mwisho kama ilivyoelezwa katika Fumbo la Enzi) wana maoni kwamba malaika ni waangalizi tu wa mfumo. Labda inaitwa kwa kufaa zaidi Nadharia ya Bustani Kuu ya Ulimwengu, ambapo ilivurugwa na uasi, na kisha Mungu akawaumba wanadamu hawa kuchukua mahali pa malaika hawa waasi. Kristo alikuwa Mungu wa pili, wa milele pamoja na Baba lakini kwa hiari yake alikuwa duni. Wateule wa kibinadamu watakuja kuwa wakuu na wa utaratibu na aina tofauti na Jeshi la malaika. Malaika hawawezi kamwe kuwa elohim, ambalo ni neno la wingi, ambalo linatumika kwa Mungu kama familia lakini kwa vyombo viwili tu kwa sasa. Mtazamo huu unapuuza tu muundo mzima wa Zaburi na maandiko mbalimbali yanayohusu elohim. Kibiblia halina mshikamano na inabeba ndani yake mashtaka dhidi ya kujua yote na uweza wa Mungu.

Kristo alikuwa Mungu wa pili wa Israeli lakini hakuwa wa milele pamoja. Hoja hii imechunguzwa na Alan F. Segal, Two Powers in Heaven Early Rabbinic Reports About Christianity and Gnosticism, E. J. Brill, Leiden, 1977, na pia na M. Barker, THE GREAT ANGEL A Study of Israel’s Second God, SPCK, London, 1992. Larry Hurtado katika kazi yake ya Ukristo ya Kiyahudi ya One Dencido, Larry Hurta na M. Imani ya Mungu Mmoja, SCM Press, 1988, inajaribu kutoa hoja kuhusu Ubinitariani wa Kanisa la kwanza. Anasema:

Ninawasilisha kwamba uvumbuzi wa ibada uliotangulia unaunga mkono hoja zangu (a) kwamba Ibada ya Kikristo ya mapema inaweza kuelezewa kwa usahihi kuwa ya uwili-wili, na nafasi kuu ikitolewa kwa Kristo mfufuka pamoja na Mungu, na (b) kwamba umbo hili la ubinitariani ni tofauti katika utamaduni mpana na tofauti wa Kiyahudi wa Mungu Mmoja ambao ulikuwa usuli wa mara moja wa Wakristo hawa wa kwanza wa ibada (p. 114).

Hurtado anaendeleza hali ya kutoamini Utatu katika Kanisa la kwanza lakini anashindwa kushughulikia kwa usahihi swali la Malaika Mkuu kama Kristo, ambalo Barker anajaribu kulifafanua ndani ya mfumo halisi na akashindwa. Hata hivyo, yote zaidi au machache yanaonyesha uhakika kwamba Malaika Mkuu alikuwa elohim. Hakuna aliye na ujasiri wa kumfananisha elohim huyu na Mungu. Hurtado anaonyesha kwamba imani ya Ubinitariani inaendelezwa kuhusu Kristo mfufuka na tofauti na wala haihusiki na kuwepo kwake kabla katika Dini ya Kiyahudi kama Malaika Mkuu.

Muundo wa Kanisa la kwanza kwa ubora kabisa unaweza tu kudaiwa kuwa Wawili kutoka kwa wajumbe wanaofuata baada ya ufufuo (Rum. 1:4) si kutokana na kuwepo kwa Kristo milele. Kristo na Jeshi wote walikuwa zao la shughuli na mapenzi ya Mungu.

Mungu ni mjuzi wa yote kwa hiyo alijua matokeo ya shughuli za Jeshi la waasi walipoumbwa. Alimtawaza Kristo kama Mwana-Kondoo aliyechinjwa tangu kuwekwa misingi ya ulimwengu, na kuandika majina ya wateule katika kitabu cha uzima, kabla ya kuwekwa misingi ya ulimwengu.

Ufunuo 13:8 Na wote wakaao juu ya nchi wataiabudu, kila ambaye jina lake halikuandikwa katika kitabu cha uzima cha Mwana-Kondoo, aliyechinjwa kabla ya kuwekwa misingi ya ulimwengu. (RSV)

Hivyo haikujulikana tu kwamba Kristo alipaswa kuuawa kabla ya ulimwengu kuwekwa bali pia majina ya wateule yote yalijulikana na kuandikwa katika Kitabu cha Mungu kabla ya ulimwengu kuumbwa. Huo ndio upeo wa ujuzi wa Mungu. Kristo ni wazi si mjuzi wa yote kwani kulikuwa na mambo ambayo hakuyajua, kama vile saa ya kurudi kwake (Mk. 13:32), na pia Ufunuo ambao alipewa na Mungu.

Hivyo Mungu alijua kwamba Jeshi la mbinguni lingeasi na alijua pia kwamba Kristo hangepaswa kutolewa tu dhabihu bali pia kwamba angekuwa mtiifu hadi kufa na hivyo kuingiza kundi jipya katika kundi la elohim (Zek. 12:8) kama yeye mwenyewe alikuwa elohim kichwani mwao.

Wafilipi 2:5-11 Iweni na nia iyo hiyo ninyi wenyewe katika Kristo Yesu, 6ambaye ingawa alikuwa yuna namna ya Mungu, hakuona kule kuwa sawa na Mungu ni kitu cha kushikamana nacho; 7 bali alijifanya kuwa hana utukufu, akatwaa namna ya mtumwa, akazaliwa katika sura ya wanadamu. 8Naye alipoonekana ana umbo la mwanadamu alijinyenyekeza akawa mtii hata mauti, naam, mauti ya msalaba. 9Kwa hiyo Mungu alimwadhimisha mno, akamkirimia Jina lile lipitalo kila jina, 10ili kwa jina la Yesu kila goti lipigwe, la vitu vya mbinguni, na vya duniani, na vya chini ya nchi; 11na kila ulimi ukiri ya kuwa Yesu Kristo ni Bwana, kwa utukufu wa Mungu Baba. (RSV)

Kristo hivyo alikuwa katika umbo au mofi ya Mungu. Alikuwa mfano wa Mungu tunapofananishwa na sura ya Mungu kwa sura ya Kristo (Rum. 8:29). Tunafanya hivi kama Kristo alivyofanya kwa kushiriki asili ya uungu (2Pet. 1:3-4). Kwa hiyo sisi ni warithi pamoja na Kristo (Rum. 8:17; Gal. 3:29; Tit. 3:7; Ebr. 1:14; 6:17; 11:9; Yak. 2:5; 1Pet. 3:7). Kusudi hili la Mungu lilikuwa lisilobadilika (Ebr. 6:17). Kristo hakujaribu, kama Shetani alivyojaribu (Isa. 14:12-14; Eze. 28:14-18), kushika usawa na Mungu. Alifanyika mwanadamu na alikuwa mtiifu hata mauti ya msalaba. Kwa hiyo Kristo si sawa na Mungu na hakutafuta usawa naye.

Hivyo tunaona kwamba Kristo alimtii Mungu kwa kuwa mwanadamu. Kusulubishwa kwake kulikuwa ni agizo la Baba ili kufikia kusudi la Baba, ambalo lilikuwa linajulikana tangu mwanzo, kabla ya kuwekwa misingi ya ulimwengu.

Jeshi la wanadamu linasemwa wazi kuwa ni ndugu za malaika (Ufu. 12:10; 22:9) na wateule watakuwa sawa na, kama utaratibu wa, malaika juu ya ufufuo (Lk. 20:36 isaggelos).

Kwa hivyo uumbaji unapaswa kuzalisha umoja kamili na Ufunuo 5 inaonyesha kwamba wateule wanapaswa kuwa wafalme na makuhani juu ya muundo huo. Kwa hiyo basi kwa nini Mungu hakutuumba tu sote kwa wakati mmoja tukiwa na sifa zilezile? Kwa nini kulikuwa na miundo miwili, na ilitimiza kusudi gani? Jibu ni rahisi.

Katika muundo mmoja wa uumbaji bado kungekuwa na uasi. Shetani bado angeasi ingawa alikuwa mkamilifu kutoka kwa uumbaji wake. Wana wa Mungu katika Jeshi la malaika na la kibinadamu walipaswa kuwa na uchaguzi huru au wao ni roboti tu. Kristo alipaswa kuwa na uwezo wa kufanya dhambi au yeye ni roboti na hakuna hukumu ya Shetani. Katika mambo yote alijaribiwa kama sisi (Ebr. 4:15).

Jeshi la malaika lilipaswa kupewa jukumu la familia. Hilo lilifanywa na usimamizi wa wanadamu na uumbaji wa kimwili. Kiumbe wa kiroho si lazima awe na imani kuhusu kuwepo kwa Mungu lakini Mwenyeji wa kimwili anafanya hivyo. Kwa majaribio maingiliano kila kipengele kilifundishwa na kujaribiwa katika majukumu yao husika. Kristo alionyesha imani kwa kuweka maisha ya kiroho na kuwa mwanadamu aliyetegemea kabisa mapenzi na nguvu za Mungu wake kwa uzima na ufufuo hadi uzima wa milele.

Kristo alifanya hivyo kwa sababu mbili. Sababu ya kwanza ilikuwa kwamba alikuwa mtiifu kwa Mungu wake. Sababu ya pili ilikuwa kwamba kama Malaika wa Yehova (soma jarida la Malaika wa YHVH (Na. 024)) alikuwa kiongozi wa kiroho wa Israeli na kwamba watu na ulimwengu walitegemea kabisa kujitoa bila ubinafsi kwa kiumbe mwingine ili kuwakomboa kwa Mungu. Alikuwa ni elohim na malaika aliyewakomboa Israeli (Mwanzo 48:15-16).

Mwanzo 48:15-16 Akambariki Yusufu, akasema, Mungu ambaye baba zangu Ibrahimu na Isaka walienenda mbele zake, Mungu aliyenilisha siku zote za maisha yangu hata leo, 16Malaika aliyenikomboa na maovu yote, awabariki hawa vijana; na jina langu na litajwe juu yao, na jina la baba zangu, Ibrahimu na Isaka; na wakue na kuwa wingi katikati ya dunia. (KJV)

Elohim huyu alikuwa ni Malaika. Aliwakomboa Israeli kama mwanadamu na taifa. Mungu alimchagua kufanya kazi hiyo kwa sababu alipaswa kuwa Kuhani Mkuu wao. Ili kuongoza, ni lazima tuwe tayari kuyatoa maisha yetu kwa ajili ya kila mmoja wetu. Kristo alikuwa tayari kufanya hivyo na hivyo alistahili kuwa mwana wa Mungu kwa nguvu kutoka kwa ufufuo wake kutoka kwa wafu kupitia utendaji wa Roho Mtakatifu (Rum. 1:4).

Sasa tutashughulika na suala la pili ili nafasi ya kibiblia iweze kutolewa kwa madhumuni ya kile ambacho kimekuja kujulikana kama tukio la Kristo au Umwilisho.

Sehemu ya 2: Umwilisho na Dhabihu ya Kristo

Kristo alikuwa Mwana-Kondoo aliyechinjwa tangu kuwekwa misingi ya ulimwengu. Kama tulivyoona katika Sehemu ya 1, kifungu kifuatacho kinaonyesha kwamba majina ya wateule yaliandikwa katika Kitabu cha Uzima cha Mwana-Kondoo kabla ya kuwekwa misingi ya ulimwengu.

Ufunuo 13:8 Na wote wakaao juu ya nchi wataiabudu, kila ambaye jina lake halikuandikwa katika kitabu cha uzima cha Mwana-Kondoo, aliyechinjwa kabla ya kuwekwa misingi ya ulimwengu. (RSV)

Sio tu umuhimu wa Mwana-Kondoo kuchinjwa ambao uliamuliwa tangu kuwekwa msingi au kuwekwa chini kwa ulimwengu, bali pia majina ya wateule yaliandikwa humo katika Kitabu hicho.

Hii ina maana kadhaa kwa dhana za kile kinachoitwa Determinism. Wateule walijulikana kabla hata kabla hawajazaliwa (ona pia Yer. 1:4-5). Kujua mbele ni kwa Mungu Baba pekee (1Pet. 1:2). Wateule walijulikana kimbele na Baba na kutakaswa na Roho kwa utii na kunyunyiza damu ya Yesu Kristo.

1Petro 1:2 mliowachagua tangu asili, kwa jinsi ya Mungu Baba, katika kutakaswa na Roho, hata kumtii Yesu Kristo na kunyunyiziwa damu yake; Neema na iwe kwenu na amani kwa wingi. (KJV)

Ujuzi wa Mungu Baba ni mkamilifu. Anawajua wateule na kuwakabidhi kwa Kristo. Ujuzi huu unajumuisha muda wa wakati ambao tunaelewa kuwa uumbaji. Kama ilivyotajwa, wateule waliamuliwa kabla ya kuwekwa misingi ya ulimwengu. Mungu anatangaza mwisho tangu mwanzo.

Isaya 46:10 nitangazaye mwisho tangu mwanzo, na tangu zamani za kale mambo yasiyotendeka bado; nikisema, Shauri langu litasimama, nami nitatenda mapenzi yangu yote;

Kwa wakati ufaao wateule hawa walikabidhiwa kwa Kristo kwa ajili ya sehemu ambayo walipaswa kutekeleza katika Mpango wa Mungu.

Warumi 8:28-30 Nasi twajua ya kuwa mambo yote hufanya kazi pamoja na wale wampendao katika kuwapatia mema, yaani, wale walioitwa kwa kusudi lake. 29Maana wale aliowajua tangu asili, aliwachagua tangu asili wafananishwe na mfano wa Mwanawe, ili yeye awe mzaliwa wa kwanza miongoni mwa ndugu wengi. 30Zaidi ya hayo, wale aliowachagua tangu asili, hao pia aliwaita; na wale aliowaita, hao akawahesabia haki; (KJV)

Kila mmoja wa wateule aliamuliwa kimbele kufanana na sura ya Kristo ambaye ni sura ya Mungu. Ulipofika wakati muafaka wa kuingia kwao hukumuni kwa mafanikio waliitwa na kisha kuhesabiwa haki na kutukuzwa.

Mungu alijua katika kila hatua ya uumbaji kile ambacho kingetokea. Hili halikufanya mambo hayo kutokea wala kuingilia uchaguzi huru wa mtu binafsi, isipokuwa katika hali zile ambapo ilifanya kazi kwa kusudi la Mungu. Katika hali hizi, wema wa wateule ulikuwa ndio maana ya kiutendaji.

Kazi ya Kristo katika mchakato huu ilikuwa kulingana na ufahamu wa Mungu. Siku ya Pentekoste Mtume Petro alipaswa kutamka utendaji wa kujua mbele kwa Mungu. Kristo aliuawa na alikombolewa kwa shauri lililokusudiwa na kujua mbeleni kwa Mungu na kufufuka kutoka kwa wafu. Mungu hakumwacha Mtakatifu wake aone uharibifu (cf. Kum. 33:8; Zab. 16:10; 52:9).

Matendo 2:22-28 Enyi watu wa Israeli, sikilizeni maneno haya; Yesu wa Nazareti, mtu aliyethibitishwa na Mungu kati yenu kwa miujiza na maajabu na ishara, ambazo Mungu alizifanya kwa mkono wake katikati yenu, kama ninyi wenyewe mnavyojua, 23mlimkamata yeye, akiisha kutolewa kwa shauri lililokusudiwa na kujua tangu zamani kwa Mungu, na kwa mikono ya watu waovu mkamsulubisha na kumwua; ni. 25Kwa maana Daudi anasema juu yake: “Nilimwona Mwenyezi-Mungu mbele ya uso wangu daima, kwa maana yuko upande wa mkono wangu wa kulia ili nisitikisike. na mwili wangu nao utatulia katika tumaini, 27kwa sababu hutaiacha roho yangu kuzimu, wala hutamwacha Mtakatifu wako aone uharibifu. 28Umenijulisha njia za uzima; utanijaza furaha kwa uso wako. (KJV)

Kwa hiyo Kristo alifufuliwa kutoka kwa wafu si kutoka kwa uwezo wake mwenyewe au kutoweza kushindwa, lakini kutoka kwa ujuzi au ujuzi wa Mungu. Alifaulu si kwa sababu hangeweza kutenda dhambi bali kwa sababu alichagua kutotenda dhambi. Alitumwa kwa sababu Mungu alijua kutoka kwa ujuzi Wake kamili au kujua yote kwamba hatatenda dhambi. Sadaka yake ilikuwa ni upatanisho kwa ajili ya dhambi. Kwa hivyo alikuwa nia na madhumuni ya Sheria. Kristo ndiye mwisho wa Sheria (Rum. 10:4).

Hivyo Mungu alijua kwamba kungekuwa na uasi tangu mwanzo. Aliwaumba viumbe wakamilifu wakiwa na uwezo wa kuchagua huru ili waweze kuwa wana Wake katika mambo yote, wakiwa na uhuru kamili, waliofungiwa tu na asili ya Mungu na mapenzi yake makamilifu.

Kulikuwa na vipengele viwili vya uumbaji ambavyo Mungu alipaswa kushughulika navyo. Kipengele cha kwanza kilikuwa dhambi iliyojulikana ya Shetani, ambayo ingetokea kwa sababu ya majaribu yaliyopatikana kwake kutoka kwa nguvu ambayo angetumia kama Kerubi aliyetiwa mafuta Afunikaye ( Eze. 28:14-16 ). Shetani alichukua theluthi moja ya nyota za Jeshi pamoja naye katika uasi huu (Ufu. 12:4).

Kama sehemu ya mchakato wa mafunzo Mungu aliumba muundo wa mwanadamu. Alijua pia kutokana na kutokamilika kwa uwajibikaji wa Jeshi kwamba mwanadamu angetenda dhambi. Hivyo kulikuwa na vipengele viwili ambavyo vingetengwa na Mungu na kuwekwa katika mchakato ambao ungesababisha kuangamizwa kwa karibu kwa uumbaji. Mungu huyu alitangaza tangu mwanzo. Kila mmoja wa Jeshi alikuwa na uhuru wa kuchagua, na hivyo malaika na sisi wenyewe tulichagua kupuuza maagizo au Sheria za Mungu na kufanya dhambi. Hivyo mlolongo wa matukio ulianzishwa ambao ungesababisha uharibifu wa karibu kabisa wa uumbaji isipokuwa Mungu angeingilia kati.

Kusudi la msingi katika haya yote lilikuwa kufundisha kila mmoja wa wanawe jinsi ya kuwa mkamilifu kama Yeye alivyo mkamilifu. Mungu ni upendo (1Yoh. 4:8). Upendo kamili wa Mungu unawazunguka na unaenea kwa watoto wake wote. Udhihirisho kamili wa upendo huo unapatikana katika maandishi ya Biblia.

Yohana 15:9-19 Kama vile Baba alivyonipenda mimi, nami nilivyowapenda ninyi; kaeni katika pendo langu. 10Mkizishika amri zangu, mtakaa katika pendo langu; kama vile mimi nilivyozishika amri za Baba yangu na kukaa katika pendo lake. 11Nimewaambieni mambo haya ili furaha yangu ikae ndani yenu na furaha yenu ikamilike. 12Hii ndiyo amri yangu: Mpendane kama nilivyowapenda ninyi. 13Hakuna aliye na upendo mwingi kuliko huu, wa mtu kuutoa uhai wake kwa ajili ya rafiki zake. 14Ninyi ni rafiki zangu mkitenda ninayowaamuru. 15Tangu sasa siwaitii watumwa; kwa maana mtumwa hajui afanyalo bwana wake; kwa maana yote niliyoyasikia kwa Baba yangu nimewajulisha. 16Si ninyi mlionichagua mimi, bali ni mimi niliyewachagua ninyi; nami nikawaweka mwende mkazae matunda, na matunda yenu yapate kukaa; 17Haya ninayowaamuru ninyi mpendane. 18Ikiwa ulimwengu ukiwachukia, mwajua kwamba ulinichukia mimi kabla ya kuwachukia ninyi. 19Kama mngekuwa wa ulimwengu, ulimwengu ungewapenda walio wake; (KJV)

Mfuatano huu wa upendo ndio jambo la kuamua la dhabihu ya Yesu Kristo. Mungu alimtuma Kristo kutokana na upendo wake kwa viumbe (Yn. 3:16). Kristo hakuwa ametenda dhambi au kuasi, lakini alichaguliwa kuwa dhabihu. Ni katika hatua hii ambapo hoja inatolewa kwamba Kristo hangeweza kufanya dhambi na kwamba lazima awe Mungu au dhabihu yake isingeweza kutosha kuwapatanisha wanadamu na Mungu. Huu ni uhalali wa kishetani na ulaghai.

Mapendekezo ni ya juu kutoka nyanja mbili.

Jambo la kwanza ni kwamba Shetani anajaribu, kutokana na msingi huo wa uwongo, kutangaza kwamba Mungu si mwadilifu. Ikiwa Kristo hangeweza kutenda dhambi, basi Shetani anawezaje kuhukumiwa kwa usahihi kwa kulinganishwa na kiumbe ambaye hakuwa na uwezo wa kutenda dhambi.

Hoja inayofuata inaendelezwa kutoka kwa pendekezo kwamba Shetani alifanywa hivyo. Hii ndiyo hoja sawa tunayoipata katika kuhesabiwa haki kwa dhambi leo. Hoja inatolewa kwamba "nilizaliwa hivyo" au "Ilikuwa malezi yangu" nk. Ingawa ni kweli kwamba jukumu linaweza kupunguzwa kwa hali ambayo sio haki chini ya Sheria. Hoja inatolewa na baadhi ya Wanautatu kwamba Shetani alikuwa mwovu tangu kuumbwa kwake. Tunajua kwamba hili ni kosa kwa sababu Mungu anatuambia kwamba alikuwa mkamilifu tangu kuumbwa kwake mpaka uovu ulipopatikana ndani yake (Eze. 28:14-18).

Kristo angeweza kutenda dhambi kwa sababu alijaribiwa kama sisi (Ebr. 4:15). Hata hivyo, hakutenda dhambi.

Hoja inayofuata ni kwamba Kristo alipaswa kuwa sawa na Mungu kama Mungu wa milele asiyeweza kufa. Isipokuwa hivyo sadaka yake isingeweza kutupatanisha na Mungu. Hoja hii inatokana na falsafa ya Kigiriki na ni kinyume na mkazo mzima wa Maandiko. Kwa kawaida huendelezwa na Waamini Utatu wanaposhindwa kujibu hoja kutoka katika Maandiko. Kwa kawaida ni awamu ya mwisho ya matamshi kabla ya mateso.

Hoja imeendelezwa kutoka kwa misingi ifuatayo.

Katika falsafa ya Kigiriki hapakuwa na dhana ya upendo wa agape usio na masharti. Hadithi ya Spartan ya mvulana aliye na mbweha katika shati lake ni matokeo ya mwisho ya mchakato huu wa kiakili.

Agape ni dhana ya Kiebrania inayotolewa kutoka kwa ‘ahab (SHD 157) au ’ahabah (SHD 160) katika Wimbo Ulio Bora. Neno agape halionekani katika lugha ya Kiyunani hadi Septuagint (LXX) ilipotafsiriwa huko Misri. LXX inatumia Agape kwa Ahabu katika Wimbo Ulio Bora 2:4,5,7; 3:5,10; 5:8; 7:6; 8:4,6,7. Thayer (akinukuu Zezschwitz Profangraec. u. bibl. Sprachgeist, uk. 63), anasema kuhusu hili kwamba:

"Ni dhahiri kwamba neno hili kwanza linaonekana kama neno la sasa katika wimbo wa Sol.; - kwa hakika hakuna ushahidi usio na msingi unaoheshimu wazo ambalo watafsiri wa Alex walikuwa nalo la upendo katika Wimbo huu"

Neno hilo halipatikani katika Agano Jipya katika Matendo, Marko au Yakobo. Inatokea tu katika Mathayo na Luka na mara mbili katika Waebrania na Ufunuo, lakini mara nyingi katika maandishi ya Paulo, Yohana, Petro na Yuda (Thayer, p. 4).

Agapae ya wingi ilitumika kwa karamu za upendo za Kikristo, ambazo zilifanyika kwenye Meza ya Bwana wakati chakula kilitolewa kwa ajili ya wote kwa gharama ya ndugu matajiri (Yuda 12; 2Pet. 2: 13) (Thayer, ibid.). Kukusanyika pamoja kwa wateule katika Pasaka ilikuwa hivyo kipengele cha Kanisa la kwanza.

Wagiriki hawakuwa na dhana hii katika falsafa yao hadi baada ya kutokea kwa Septuagint na kisha lakini mara chache. Wagiriki walizingatia aina hizi mbili za upendo kuwa wa kimwana na wa kimapenzi. Falsafa iliyojitokeza kutokana na udhaifu huu katika ufahamu wa asili ya Mungu ilikuwa kwamba ni kama tu angeweza kujua kama na vile tu anaweza kupenda kama. Hivyo miungu inaweza kuanguka kwa upendo na wanadamu, lakini kinyume cha asili. Mchakato mzima unaishia katika hoja kwamba kwa Kristo kufanya upatanisho kwa ajili ya dhambi za wanadamu, angeweza tu kuwa Mungu. Hili ndilo wazo linaloshughulikiwa katika maoni ya Agano Jipya ya Paulo ambapo anasema:

1Wakorintho 1:17-25 Maana Kristo hakunituma kubatiza, bali kuhubiri Injili; si kwa hekima ya maneno, msalaba wa Kristo usibatilishwe. 18Kwa maana neno la msalaba kwao wanaopotea ni upuzi; lakini kwetu sisi tunaookolewa ni nguvu ya Mungu. 19Kwa maana Maandiko Matakatifu yasema: "Nitaharibu hekima ya wenye hekima, na akili zao wenye busara nitazibatilisha." 20Yuko wapi mwenye hekima? mwandishi yuko wapi? Yuko wapi mbishi wa dunia hii? Mungu hakuifanya hekima ya ulimwengu huu kuwa upumbavu? 21Kwa maana katika hekima ya Mungu, ulimwengu kwa hekima yake haukumjua Mungu, ilimpendeza Mungu kuwaokoa waaminio kwa upumbavu wa lile neno linalohubiriwa. 22Kwa maana Wayahudi wanataka ishara, na Wagiriki wanatafuta hekima. 23Lakini sisi tunamhubiri Kristo aliyesulubiwa; 24Lakini kwa wale walioitwa, Wayahudi kwa Wagiriki, Kristo ni nguvu ya Mungu na hekima ya Mungu. 25Kwa maana upumbavu wa Mungu una hekima zaidi ya wanadamu; na udhaifu wa Mungu una nguvu zaidi ya wanadamu. (KJV)

Kwa nini Kristo alisulubiwa kuwa kikwazo kwa Wayahudi na upumbavu kwa Wayunani? Jibu rahisi lilikuwa kwamba Masihi alikuja katika udhaifu ili kufanya upatanisho kwa Wayahudi na Wamataifa sawa na akafa bila kuwashinda Warumi. Wagiriki walifikiri dhana hiyo ilikuwa ya upumbavu kwa sababu dhana ya Masihi kuwa dhaifu sana hivi kwamba alisulubishwa bila ushindi wowote au nguvu na hadhi ya wazi kama Mungu alimaanisha kwamba hangeweza kufanya upatanisho kwa wanadamu kwa Mungu au kuwa na uhusiano na Mungu. Hili lilitokana na dhana kwamba ni mungu pekee ndiye anayeweza kuwapatanisha wale walio katika uhusiano au kupatanishwa na mungu mwingine. Hoja hii imeendelea katika fikra za shule za Kigiriki zilizotokeza Utatu.

Hoja ni ya uwongo kutokana na misingi ifuatayo. Mfumo mzima wa dhabihu ulianzishwa ili kumwelekea Kristo na kufanya upatanisho kwa ajili ya Israeli kwa msingi unaoendelea. Mfumo wa dhabihu umeelezewa kwenye jarida la Sadaka ya Mganda wa Kutikiswa (Na. 106b). Masihi aliwakilishwa katika mfumo huu na kila dhabihu iliwakilisha vipengele vya upatanisho wa Masihi.

Masihi alitumwa na Mungu ili kufanya upatanisho kwa ajili ya Israeli, si kwa sababu alikuwa kiumbe asiyeweza kufa wa milele, kama inavyosemwa kimakosa, bali kwa sababu Mungu alitaka kiongozi mwenye sifa hizo - ambaye angeonyesha upendo Aliokuwa na uwezo wa kuuzalisha kutokana na asili yake.

Kiongozi wa Israeli katika kipengele cha kuhani wa upatanisho alikuwa Kuhani Mkuu. Kuhani huyo hakuweza kumkaribia Mungu bali mara moja kwa mwaka na yeye tu ndiye angeweza kuingia Patakatifu pa Patakatifu na kwa damu ya dhabihu tu. Madhabahu ilisafishwa kila siku kwa damu ya fahali (Kut. 29:36). Hakuna shaka kwamba dhabihu ilikubaliwa (Law. 1:4). Hii ilikuwa ni kulipia dhambi inayojulikana na isiyojulikana. Upatanisho uliwekwa kando na Wazee wa Israeli na wakosaji, iwe mkuu au mwananchi wa kawaida walisamehewa ( Law. 4:13-18, 20, 22-35; 5:6-10 ), kama vile kuhani ( Law. 6:7; 9:7 ). Sadaka ilikuwa takatifu sana na Mungu aliitoa ili kubeba uovu wa kusanyiko ili kufanya upatanisho mbele za Bwana (Law. 10:17). Sadaka inaweza kuwa kwa madhumuni ya utakaso na vitu vya dhabihu vinaweza kutofautiana kutoka kwa wana-kondoo hadi hua hadi hua (Walawi 12: 6-8). Ilikuwa ni wajibu wa kuhani kutoa sadaka (Law. 14:12-32).

Kuhani Mkuu (aliyefananishwa na Haruni) alitoa sadaka ya upatanisho nyuma ya pazia la Hekalu au Hema (Law. 16:6-34). Upatanisho huu ulikuwa kwa ajili ya utakaso wa Israeli kupitia dhabihu ya damu. Agano lililofanywa na Israeli lilielekeza kwenye mfumo kamilifu zaidi, ambao ulikuwa bado agano la Mungu na wanadamu kupitia Israeli (soma jarida la Agano la Mungu (Na. 152)). Yeremia alitabiri kuhusu agano na dhabihu ya damu. Ishara inaonekana katika Waebrania 8:3-6.

Waebrania 8:3-6 Kwa maana kila kuhani mkuu huwekwa ili kutoa matoleo na dhabihu; kwa hiyo imemlazimu huyu naye kuwa na kitu cha kutoa. 4Kwa maana kama angalikuwa duniani, hangekuwa kuhani, kwa kuwa wako makuhani watoao sadaka kwa kufuata torati, 5wanaotumikia kwa kielelezo na kivuli cha mambo ya mbinguni, kama Mose alivyoonywa na Mungu, alipokuwa tayari kuitengeneza ile hema; 6Lakini sasa amepata huduma iliyo bora zaidi, kwa jinsi alivyo mjumbe wa agano lililo bora zaidi, lililoamriwa juu ya ahadi zilizo bora. (KJV)

Ukweli huu wa kurudiwa kwa mfumo wa mbinguni unaelezea kwa nini kulikuwa na idadi maalum katika ukuhani na kwa nini kulikuwa na Makuhani wakuu ishirini na wanne na Kuhani Mkuu wa ishirini na tano. Kulikuwa na Wazee ishirini na wanne katika Baraza la Elohim chini ya Yesu Kristo kama Kuhani Mkuu. Vitu hivi vilieleweka kuwa sehemu ya muundo wa mbinguni.

Kristo, kama Kuhani Mkuu, alipaswa kuwa na dhabihu ya damu. Hilo lingeweza kutimizwa tu kwa kuwa mwanadamu. Dhana ya Kristo kama dhabihu ya damu na mwili wa wokovu inaonekana katika Yohana 6:58. Yeye ndiye mkate ulioshuka kutoka Mbinguni, si kama mababa walivyokula wakafa, bali yeye aulaye mkate huu ataishi milele. Tuliona kwamba mana ilikuwa mfano na kwamba mkate ulitoka Mbinguni. Kristo alisema kwamba kuumega na kuutwaa mkate huu ulikuwa kama mwili wake. Damu ilikuwa dhabihu ya lazima ya damu. Utumizi wa ufananisho wa mkate na divai ulitoa vielezi vingi muhimu kwa Israeli wa kiroho.

Wazo la agano la Kristo kuwa na damu linamaanisha kwamba dhabihu inaweza kuwa mara moja tu, kwani roho sio nyama na mfupa. Kristo angeweza tu kutoa dhabihu, au kuwa dhabihu, mara moja na kwa wote. Angeweza kuchukua ubinadamu mara moja tu, ingawa angeweza kuchukua fomu na alifanya hivyo mara kwa mara. Pia hakuwezi kuwa na dhabihu ya damu katika ulimwengu wa kiroho. Hakuna roho ingeweza kufikia hilo, isipokuwa katika umbo la mwanadamu. Kwa hiyo, uasi katika Majeshi - uasi wote - wa lazima ilibidi kuwa na kiumbe mmoja kufanyika mwili ili kufa, na Shetani hakuwa tayari kupunguza nafasi yake au kutoa dhabihu kwa ajili ya mashtaka yake. Kiumbe kilichotayarishwa kutoa dhabihu hiyo, kutoka kwa kielelezo cha kimwili cha Hekalu, kilipaswa kuwa, au kufanywa, Kuhani Mkuu. Kuhani Mkuu alitambuliwa kuwa Mwana-Kondoo na Mkombozi na Baraza la Wazee katika Ufunuo sura ya 4 na 5. Kristo alikuwa tayari kumtii Mungu na kutoa dhabihu hiyo, na hivyo Kristo alionekana kuwa anastahili.

Mfano huu ulipatikana katika mlinganisho wa Kaini na Abeli ambapo dhabihu ya Abeli ilikubalika zaidi kuliko dhabihu ya Kaini. Hakukuwa na kujitolea katika Jeshi lililoanguka. Uongozi wetu ni wa kujitolea, wa kuyatoa maisha yetu kwa ajili ya ndugu zetu kama Kristo kiongozi wetu alivyofanya. Kwa hivyo tunakuwa elohim kama alivyofanyika elohim (Zek. 12:8) kama mwana wa Mungu kwa nguvu kupitia Roho Mtakatifu kutokana na ufufuo wake kutoka kwa wafu (Rum. 1:4).

Sasa hoja inayosema kwamba mtu ye yote aliye chini ya Mungu kutolewa dhabihu haitoshi inagonga uwezo na uweza wa Mungu. Usiogope wewe mdudu Yakobo.

Isaya 41:14 Usiogope, Yakobo mdudu, na watu wa Israeli; mimi nitakusaidia, asema Bwana, na mkombozi wako, Mtakatifu wa Israeli. (KJV)

Mungu anaweza kuamua kwa njia gani Atakubali ubinadamu na ni Mungu pekee ndiye anayeweza kuamua ukweli huo. Ikiwa Mungu alitaka wanadamu wakombolewe na kitu chochote, kitu hicho kingetosha.

Ukweli wa mambo ni kwamba Biblia ni maalum kwamba mkombozi wa Israeli ni malaika.

Mwanzo 48:14-16 Israeli akaunyosha mkono wake wa kuume, akauweka juu ya kichwa cha Efraimu, ambaye alikuwa mdogo, na mkono wake wa kushoto juu ya kichwa cha Manase, akiiongoza mikono yake akijua; kwa maana Manase ndiye aliyekuwa mzaliwa wa kwanza. 15Akambariki Yusufu, akasema, Mungu ambaye baba zangu Ibrahimu na Isaka walienenda mbele zake, Mungu aliyenilisha maisha yangu yote hata leo, 16Malaika aliyenikomboa na maovu yote, awabariki vijana hawa; na jina langu na litajwe juu yao, na jina la baba zangu, Ibrahimu na Isaka; na wakue na kuwa wingi katikati ya dunia. (KJV)

Israeli ilikombolewa na elohim ambaye alikuwa malaika. Kifungu hiki kiko wazi juu ya ukweli huo. Ayubu pia anabainisha ukombozi wa mmoja wa elfu.

Ayubu 33:21-24 Nyama yake imeharibika hata haiwezi kuonekana; na mifupa yake ambayo haikuonekana ikatoka nje. 22 Nafsi yake inakaribia shimo, na uhai wake kwa wale waletao kifo. 23Kama angekuwako malaika kwa ajili yake, mpatanishi, mmoja kati ya elfu, ili kumpasha mtu haki yake; 24 akamhurumia, akasema, Mkomboe asishuke shimoni, nimepata ukombozi; (RSV)

Kwa hiyo fidia inalipwa na mpatanishi ambaye ni malaika, akiwa mmoja wa wale elfu. Dhana ya kwamba dhabihu kama hiyo haitoshi inatokana na nje ya Biblia. Ni kinyume na neno wazi na nia ya Maandiko. Makusudi yanayotumikiwa na eti kuinuliwa kwa Masihi kuwa sawa na Mungu si makusudi ya Mungu au Masihi. Wao ni wa kishetani. Wanatafuta kukataa utoshelevu wa shughuli za Kristo na kumshtaki Mungu. Wanatafuta kukanusha Sheria yote ya Agano la Kale na unabii, kama inavyoelekeza kwa Masihi.

Upatanisho wa Kristo uliwekwa na Mungu (Lk. 2:30-31; Gal. 4:4-5; Efe. 1:3-12,17-22; 2:4-10; Kol. 1:19-20; 1Pet. 1:20; Ufu. 13:8). Kwa hivyo utoshelevu wake hauna shaka. Ni fumbo (1Kor. 2:7) lakini ndani ya muktadha (1Pet. 1:8-12).

Dhabihu ya Kristo ilitolewa mara moja tu (Ebr. 7:27; 9:24-28; 10:10,12,14; 1Pet. 3:18).

Kristo alikuwa mkombozi aliyenenwa na Israeli. Tunaona ukombozi huu kutoka kwa idadi ya maandiko (Mt. 20:28; Mdo. 20:28; Gal. 3:13; 1Tim. 2:6; Ebr. 9:12; Ufu. 5:9).

Sadaka ni kielelezo cha moja kwa moja (cf. Mwa. 4:4 na Ebr. 11:4; Mwa. 22:2 na Ebr. 11:17,19; Kut. 12:5, 11, 14 na 1Kor. 5:7; Kut. 24:8 na Ebr. 9:20; Law. 2, 16:8; Law 17:11 pamoja na Ebr 9:22;

Mungu alinena kupitia manabii na kutoa Maandiko ambayo lazima yatimizwe na Masihi. Hakika, alikuwa Masihi mwenyewe ambaye alizungumza maneno ya Mungu kwa manabii (Yn. 1:18).

Ufahamu wa dhabihu ya Kristo ni fumbo la Mungu lililotolewa kwa wateule (Mk. 4:11).

Hakuna mtu awezaye kuja kwa Kristo isipokuwa Baba amvuta au kumpa Kristo na Kristo atawafufua siku ya mwisho (Yn. 6:44; ona pia mst. 37,65). Wanafundishwa na Mungu na kisha kwenda kwa Kristo (Yn. 6:45).

Kristo hakuwa Mungu. Alikuja kumtukuza Mungu na kumaliza kazi ambayo Mungu alimpa aifanye (Yn. 17:4). Dhabihu ya Kristo ilikuwa kulingana na mpango na ndani ya Maandiko (Yn. 19:28). Paulo anaonyesha kwamba Kristo alifufuliwa na kutiwa nguvu na Mungu.

Warumi 10:3-9 Kwa maana, wakiwa hawaijui haki itokayo kwa Mungu, na wakitaka kuithibitisha haki yao wenyewe, hawakujitia chini ya haki ya Mungu. 4Kwa maana Kristo ndiye mwisho wa sheria, ili kila aaminiye ahesabiwe haki. 5Mose anaandika kwamba mtu anayetenda haki kwa sheria ataishi kwa hiyo. 6Lakini haki ipatikanayo kwa imani husema, Usiseme moyoni mwako, Ni nani atakayepanda mbinguni? (yaani, kumleta Kristo chini) 7au, Ni nani atakayeshuka kwenda kuzimu? (yaani, kumleta Kristo juu kutoka kwa wafu). 8Lakini inasema nini? Neno li karibu nawe, katika midomo yako na katika moyo wako (yaani, neno la imani tunalohubiri); 9 kwa sababu, ukimkiri Yesu kwa midomo yako ya kuwa ni Bwana, na kuamini moyoni mwako ya kuwa Mungu alimfufua katika wafu, utaokoka. (RSV)

Ikiwa tunaamini kwamba Mungu alimfufua Kristo kutoka kwa wafu tutaokolewa. Ikiwa tunasema kwamba Kristo ni Mungu na kisha tunaanza kusema kwamba Kristo hakufa na hakufufuliwa na Mungu na kwamba ubinadamu wa Kristo umetenganishwa na umungu wake kwa kumpa hali kama hiyo, basi tunayo fundisho la Mpinga Kristo. Socrates, the Historian, anasema (VII, 32, p. 381) kwamba 1Yohana 4:2-3 ilibadilishwa na wale [sasa Wautatu], katika karne za mwanzoni, waliotaka kutenganisha ubinadamu na kifo cha Kristo kutoka kwa umungu wake (ona Ante-Nicene Fathers, Vol. 1, fn. p. 443).

Nakala sahihi inapaswa kusoma:

Katika hili mwamjua Roho wa Mungu: Kila roho inayokiri kwamba Yesu Kristo alikuja katika mwili yatokana na Mungu; na kila roho inayomtenga Yesu Kristo si ya Mungu, bali ni ya mpinga Kristo.

Yohana alisema kwamba hakuna mtu aliyemwona Mungu wakati wowote. Basi Mwana anawezaje kuwa Mungu aliyemtuma, na ambaye Mungu hajaonekana na mtu wakati wowote?

1Yohana 4:9-15 Katika hili pendo la Mungu lilionekana kwetu, kwamba Mungu alimtuma Mwanawe pekee ulimwenguni, ili tupate uzima kwa yeye. 10Hili ndilo pendo, si kwamba sisi tulimpenda Mungu, bali kwamba yeye alitupenda sisi hata akamtuma Mwanawe kuwa kipatanisho cha dhambi zetu. 11Wapenzi, ikiwa Mungu alitupenda sisi hivi, imetupasa na sisi kupendana sisi kwa sisi. 12Hakuna mtu aliyewahi kumwona Mungu; tukipendana, Mungu anakaa ndani yetu na upendo wake unakamilishwa ndani yetu. 13Hivyo ndivyo tunavyojua kwamba tunakaa ndani yake, naye ndani yetu, kwa sababu ametupatia Roho wake mwenyewe. 14Nasi tumeona na kushuhudia kwamba Baba amemtuma Mwanawe kuwa Mwokozi wa ulimwengu. 15Kila anayekiri kwamba Yesu ni Mwana wa Mungu, Mungu hukaa ndani yake, naye ndani ya Mungu. (RSV)

Mungu alimtuma Mwana kuwa mwokozi wa ulimwengu. Dhabihu yake inatosha kwa sababu Mungu alimtuma, si kwa sababu Kristo alikuwa Mungu.

Kila anayekiri kwamba Yesu Kristo ni Mwana wa Mungu, Mungu hukaa ndani yake naye ndani ya Mungu. Dhana hiyo ndiyo kiini cha dhabihu. Dhabihu ya Kristo inatutosha kwa sababu Mungu alisema inatosha. Kristo alikwenda kutolewa dhabihu kwa sababu alikuwa mtii hata kufa (Flp. 2:6-8). Kristo alihitimu kwa utii wake kuwa Kuhani Mkuu wa wote na kuwa mwana wa Mungu kwa nguvu, kwa njia ya Roho Mtakatifu, kwa kufufuka kwake kutoka kwa wafu (Rum. 1:4). Aliendelezwa na yale aliyoteseka.

Waebrania 9:1-28 Hata lile agano la kwanza lilikuwa na masharti ya ibada na patakatifu pa duniani. 2Kwa maana hema lilitengenezwa, lile la nje, ambalo ndani yake mlikuwa na kinara cha taa, na meza, na mikate ya Wonyesho; panaitwa Mahali Patakatifu. 3Nyuma ya pazia la pili kulikuwa na hema iliyoitwa Patakatifu pa Patakatifu, 4pamoja na madhabahu ya dhahabu ya kufukizia uvumba, na sanduku la agano lililofunikwa kwa dhahabu pande zote, ambalo lilikuwa na hazina ya dhahabu yenye ile mana, fimbo ya Aroni iliyochipuka, pamoja na mbao za agano. 5juu yake kulikuwa na makerubi ya utukufu yakifunika kiti cha rehema. Kati ya mambo haya sasa hatuwezi kuzungumza kwa undani. 6Maandalizi hayo yakiisha kufanywa, makuhani huingia ndani ya hema la nje sikuzote, wakifanya kazi zao za ibada; 7Lakini kuhani mkuu peke yake ndiye huingia katika sehemu ya pili, naye huingia mara moja tu kwa mwaka, wala si bila kuchukua damu ambayo hutoa kwa ajili yake mwenyewe na kwa ajili ya makosa ya watu. 8Kwa hili Roho Mtakatifu anaonyesha kwamba njia ya kuingia katika Patakatifu bado haijafunguliwa maadamu ile hema ya nje ingali imesimama 9 (ambayo ni mfano wa nyakati hizi). Kulingana na mpango huo, zawadi na dhabihu hutolewa ambazo haziwezi kukamilisha dhamiri ya anayeabudu, 10 bali zinahusika tu na vyakula na vinywaji na udhu mbalimbali, kanuni za mwili zilizowekwa hadi wakati wa matengenezo. 11Lakini Kristo alipotokea akiwa kuhani mkuu wa mambo mema ambayo yametokea, ndipo kupitia hema iliyo kubwa zaidi na kamilifu zaidi (isiyofanywa kwa mikono, yaani, isiyo ya uumbaji huu), 12aliingia mara moja tu katika Patakatifu, bila kuchukua damu ya mbuzi na ndama, bali damu yake mwenyewe, na hivyo kupata ukombozi wa milele. 13Kwa maana ikiwa kunyunyizwa kwa watu walionajisi kwa damu ya mbuzi na mafahali na majivu ya ndama hutakasa hata kuusafisha mwili, 14basi si zaidi damu yake Kristo, ambaye kwa Roho wa milele alijitoa nafsi yake kwa Mungu kuwa sadaka isiyo na mawaa, itawasafisha dhamiri zenu na matendo mafu, mpate kumwabudu Mungu aliye hai. 15Kwa hiyo yeye ni mjumbe wa agano jipya, ili wale walioitwa wapokee urithi wa milele ulioahidiwa, kwa kuwa kifo kimetokea ambacho kinawakomboa kutoka katika makosa ya agano la kwanza. 16Kwa maana pale ambapo wosia unahusika, lazima kifo cha yule aliyeifanya kithibitishwe. 17Kwa maana wosia unafanya kazi wakati wa kufa tu, kwa kuwa hautumiki maadamu yule aliyeuandika yu hai. 18Kwa hiyo hata lile agano la kwanza halikuthibitishwa pasipo damu. 19Kwa maana kila amri ya torati ilipokwisha kutangazwa na Mose kwa watu wote, alichukua damu ya ndama na mbuzi pamoja na maji na sufu nyekundu na hisopo, akakinyunyizia kitabu chenyewe na watu wote, 20 akisema, Hii ndiyo damu ya agano ambalo Mungu aliwaamuru ninyi. 21Vivyo hivyo akainyunyiza ile damu hema na vyombo vyote vya ibada. 22Kwa kweli, chini ya sheria karibu kila kitu kinatakaswa kwa damu, na pasipo kumwaga damu hakuna msamaha wa dhambi. 23Hivyo ilikuwa sharti nakala za mambo ya mbinguni zisafishwe kwa desturi hizo, lakini mambo ya mbinguni yenyewe yasafishwe kwa dhabihu zilizo bora kuliko hizo. 24Kwa maana Kristo ameingia, si katika Patakatifu palipofanywa kwa mikono, mfano wa Patakatifu halisi, bali mbinguni kwenyewe, ili sasa aonekane mbele za Mungu kwa ajili yetu. 25Wala hakupaswa kujitoa mwenyewe mara kwa mara, kama vile kuhani mkuu huingia Patakatifu kila mwaka akiwa na damu isiyo yake; 26Hapo ingalimpasa kuteseka mara kwa mara tangu kuwekwa misingi ya ulimwengu. Lakini kama ilivyo sasa, yeye ametokea mara moja tu, mwisho wa nyakati, aondoe dhambi kwa dhabihu yake mwenyewe. 27Na kama vile watu wanavyowekewa kufa mara moja, na baada ya kufa hukumu, 28vivyo hivyo Kristo, akiisha kutolewa sadaka mara moja azichukue dhambi za watu wengi, atatokea mara ya pili, si kushughulikia dhambi, bali kuwaokoa wale wanaomngoja kwa hamu. (RSV)

Kifo cha mtoa wosia hapa kilikuwa Kristo. Yeye ndiye aliyempa Musa sheria. Ili kuwa wosia lazima kuwe na kifo cha mwosia. Kristo alipaswa kufa kwa sababu ndiye aliyekuwa mpatanishi aliyenena sheria. Kwa hiyo alipaswa kutimiza sheria hiyo na kuiridhia. Isipokuwa malaika aliyetoa sheria kule Sinai alikufa sheria isingeweza kutimizwa. Agano jipya lilipaswa kuwa na kifo cha mtoa wosia ili liidhinishwe.

Biblia inashikilia kwamba Sheria haikutolewa kwa Musa na Mungu Mwenyewe bali ilifikishwa kwa Musa na malaika Wake (Mdo. 7:53; Gal. 3:19; Ebr. 21:2). Schürer (History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, Vol. II, pp. 350-351) anabainisha kwamba: Ilikuwa ni sehemu ya ukamilifu wa ufunuo Wake kwamba ulirekodiwa katika lugha sabini tofauti kwenye mawe yaliyosimamishwa kwenye Mlima Ebali (Kum. 28:2 na kuendelea). Mishnah pia inabainisha jambo hili (mSot. 7:5) kwa kurejelea Kumbukumbu la Torati 27:8 (ona Schürer, ibid., fn. 46). Lugha sabini zinalingana na mataifa sabini yaliyochukuliwa kutoka Mwanzo 10 (ona Tg. Zab.-Yon. kwenye Mwa. 11:7-8; Kum. 32:8; cf. Schürer, ibid.).

Schürer pia anabainisha kwamba kuteuliwa kwa malaika sabini katika Kitabu cha Henoko kama ‘Wachungaji’ wa ulimwengu kunatokana na mawazo kuhusu mataifa sabini ya Mataifa. Lugha sabini pia zimechunguzwa katika mShek. 5:1 (Mordekai pia alichukuliwa kuelewa lugha sabini) (Schürer, ibid.; ona pia jarida la Maoni juu ya Esta (Na. 063) kwa ajili ya asili ya Kimasihi ya Mordekai). Mawazo yale yale kuhusu mataifa sabini na lugha na mgawanyiko wao kati ya Jeshi yamebainishwa katika Clementine Homilies 18:4; Utambuzi wa Clementine ii 42; Epiphanius Heresies i 5; Augustine Mji wa Mungu xvi 9. Kwa hiyo Sheria inachukuliwa kusimama kwa ajili ya Mataifa chini ya Jeshi lao la kimalaika na dhana hiyo bila shaka ndiyo msingi wa kuwekwa kwenye Mlima Ebali. Malaika Mkuu ambaye alikuwa elohim wa Israeli kwa hiyo alitoa Sheria kwa Musa. Kiumbe huyu alikuwa Kristo.

Masihi ameketi mkono wa kuume wa Mungu na ni Mfalme na Bwana kwa sababu Mungu alimfanya hivyo. Dhabihu yake ilikuwa onyesho la upendo ambao Mungu anadai kutoka kwa viongozi na wana wake. Ni kwa kuweka chini uwezo wake kama mwana wa Mungu na kustahimili maisha madogo na yenye uchungu na kifo ndipo angeweza kuonyesha sifa ambazo Mungu anataka wateule Wake.